Heb je last van wazig of vervormd zicht, ongeacht of je naar iets dichtbij of veraf kijkt? Dan zou je astigmatisme kunnen hebben: een veelvoorkomende oogafwijking die ongeveer 1 op de 3 mensen treft. Het goede nieuws: torische contactlenzen bieden een effectieve oplossing voor helder en stabiel zicht. Onze optometrist legt uit wat astigmatisme is, hoe torische lenzen werken, welke types er zijn en waar je op moet letten bij je keuze.
Wat is astigmatisme?
Astigmatisme is een refractieafwijking die ontstaat wanneer het hoornvlies (cornea) of de ooglens een onregelmatige vorm heeft. In plaats van mooi rond te zijn zoals een basketbal, lijkt het oog bij astigmatisme meer op een rugbybal.
Door die onregelmatige kromming wordt licht niet op één punt op het netvlies scherpgesteld, maar op meerdere punten. Dat zorgt voor wazig of vervormd zicht op alle afstanden.
Veelvoorkomende symptomen van astigmatisme zijn:
- Wazig of vervormd zicht, zowel dichtbij als veraf
- Oogvermoeidheid en hoofdpijn
- Moeite met zien in het donker of bij weinig licht
- Lichtkransen (halo’s) rond lampen en koplampen
- Dichtknijpen van de ogen om scherper te kunnen zien
- Verhoogde gevoeligheid voor licht
Astigmatisme is vaak aangeboren, maar kan ook ontstaan na oogletsel, een oogoperatie of door aandoeningen zoals keratoconus.
Regelmatig versus onregelmatig astigmatisme
Er zijn grofweg twee typen astigmatisme:
- Regelmatig astigmatisme: De kromming van het hoornvlies is ongelijk, maar wel geleidelijk en voorspelbaar. Dit type kan meestal goed gecorrigeerd worden met een bril of zachte torische contactlenzen.
- Onregelmatig astigmatisme: De kromming van het hoornvlies is onregelmatig en niet symmetrisch. Dit wordt vaak veroorzaakt door oogletsel, littekens of aandoeningen zoals keratoconus. Hierbij zijn gespecialiseerde lenzen nodig, zoals harde (gasdoorlatende) lenzen, hybride lenzen of scleralenzen, voor een optimale correctie.
Hoe werken torische contactlenzen?
Torische contactlenzen zijn speciaal ontworpen om astigmatisme te corrigeren en verschillen fundamenteel van “gewone” (sferische) lenzen.
- Gewone lenzen hebben overal dezelfde kromming.
- Torische lenzen hebben twee verschillende krommingen op hun oppervlak, passend bij de vorm van een oog met astigmatisme.
Daardoor kan de lens licht in verschillende richtingen (horizontaal en verticaal) zo breken dat het uiteindelijk op één punt op het netvlies wordt scherpgesteld.
Drie cruciale kenmerken van torische lenzen:
- Geometrisch ontwerp: Torische lenzen hebben verschillende optische sterktes in verschillende meridianen (richtingen) van de lens om de onregelmatige kromming van het oog te compenseren.
- Stabilisatie: De lens moet in een specifieke stand op het oog blijven liggen. Daarom hebben torische lenzen stabilisatiemechanismen, zoals een iets zwaardere zone onderin (prism ballast), dunne en dikke zones of een licht afgeplatte rand. Zo draait de lens minder makkelijk weg.
- Nauwkeurige pasvorm: De as (axis) van de lens moet perfect aansluiten op de astigmatisme-as van je oog. Zelfs een afwijking van 10 graden kan de correctie al met ongeveer 35% verminderen.
Je contactlensvoorschrift (lenzensterkte) begrijpen: cilinder en as
Op je contactlensrecept staan bij astigmatisme extra waarden:
- Cilinder (CYL): Geeft aan hoeveel astigmatisme je hebt en hoeveel correctie nodig is. Meestal een negatieve waarde, bijvoorbeeld -0,75, -1,25, -1,75 of -2,25, in stappen van 0,50 dioptrie.
- As (AX of AXIS): Ligt altijd tussen 0 en 180 graden en geeft aan in welke richting je astigmatisme ligt.
90 graden = verticale oriëntatie
180 graden = horizontale oriëntatie
Voorbeeld
Een voorschrift van -0,50 sferische sterkte met -1,50 cilinder en as 110 betekent:
- 0,50 dioptrie bijziendheid
- plus 1,50 dioptrie astigmatisme-correctie
- waarbij die cilinder op een as van 110 graden geplaatst moet worden.
Zie je cilinder- én aswaarden op je recept? Dan heb je torische contactlenzen nodig. Dit zijn de lenzen die astigmatisme specifiek corrigeren.
Types torische contactlenzen
Er zijn verschillende types torische lenzen, elk met eigen voor- en nadelen.
Zachte torische lenzen
Dit is veruit het meest gebruikte type. Ze worden gemaakt van:
- Hydrogel
- Silicone hydrogel, een materiaal dat meer zuurstof doorlaat naar het hoornvlies, wat zorgt voor gezondere, wittere ogen, vooral bij langer dragen.
Zachte torische lenzen zijn verkrijgbaar als:
- Daglenzen
- Tweewekelijkse lenzen
- Maandlenzen
Voordelen
- Comfortabel
- Gemakkelijk in te wennen
- Geschikt voor mild tot matig astigmatisme
Nadelen
- Kunnen iets verschuiven, waardoor de scherpte tijdelijk afneemt
- Vereisen een zeer nauwkeurige fitting voor stabiel zicht
Harde gasdoorlatende lenzen (RGP)
Harde, zuurstofdoorlatende (RGP-)lenzen zijn gemaakt van een stijver, goed zuurstofdoorlatend materiaal.
Voordelen
- Zeer scherp en stabiel zicht
- Zeer goede zuurstoftoevoer
- Geschikt bij hoger astigmatisme en onregelmatig hoornvlies
Nadelen
- Langere gewenningsperiode
- Kunnen in het begin minder comfortabel aanvoelen
Hybride lenzen
Hybride lenzen combineren:
- Een stijf centrum (zoals een RGP-lens) voor scherp zicht
- Een zachte buitenring voor extra draagcomfort
Voordelen
- Scherpte vergelijkbaar met RGP-lenzen, met meer comfort dan volledig harde lenzen
Nadelen
- Duurder
- Complexere aanpassing en verzorging
Scleralenzen
Scleralenzen zijn grote lenzen die niet op het hoornvlies, maar op de sclera (het witte deel van het oog) rusten. Ze overbruggen het hoornvlies en creëren een met vloeistof gevuld “reservoir” tussen lens en oog.
- Ze worden vaak gebruikt bij onregelmatig astigmatisme en complexe oogafwijkingen, zoals ernstige keratoconus.
- Ze worden altijd aangemeten door een gespecialiseerde contactlensspecialist of oogarts.
Populaire merken en hun kenmerken
Bij Toplenzen werken we uitsluitend met A-merken. Enkele veelgebruikte torische lenzen:
- Acuvue Vita for Astigmatism, HydraMax Technologie is een niet-gecoate silicone hydrogel formule, voor maximalisatie en behoud van hydratatie.
- De 1 Day Acuvue Oasys for Astigmatism met HydraLux technologie, een siliconen-hydrogel daglens van Johnson & Johnson met extra hoge zuurstofopbrengst.
- Air Optix Plus Hydraglyde for Astigmatism, maandlenzen met HydraGlyde Moisture Matrix-technologie en hoge zuurstofdoorlaatbaarheid, geschikt voor mensen die snel last hebben van droge ogen.
- Biofinity Toric, maandlenzen met hoge zuurstoftoevoer en Aquaform-technologie voor langdurig comfort, zeer populair en relatief gunstig geprijsd.
- Biotrue ONEday for Astigmatism, daglenzen van Bausch + Lomb, gemaakt van HyperGel met 78% water, zeer geschikt voor gevoelige of drogere ogen.
- Bausch + Lomb ULTRA for Astigmatism, maandlenzen met MoistureSeal-technologie en cilinderwaarden tot -2,75 dioptrie.
- Bausch + Lomb ULTRA Multifocal for Astigmatism, multifocale maandlenzen voor mensen met zowel astigmatisme als presbyopie.
- Dailies AquaComfort Plus Toric, daglenzen met Precision Curve-ontwerp voor minimale rotatie en stabiel zicht.
- Proclear Toric XR, maandlenzen met een uitgebreide sterkterange, ideaal voor hoog astigmatisme.
- MyDay Toric / MyDay daily disposable toric, daglenzen met Smart Silicone-technologie voor hoge zuurstoftoevoer en comfort.
Welke lens voor jou het beste is, hangt af van je ogen, je sterkte, je draagtijd en je klachten (bijvoorbeeld droogte). Laat je altijd persoonlijk adviseren.
Torische lenzen en droge ogen
Droge ogen komen veel voor bij contactlensdragers, zeker bij beeldschermwerk en in droge ruimtes. Bij torische lenzen kan droge oogproblematiek extra storend zijn, omdat de lens dan sneller draait of minder comfortabel zit.
Typische klachten:
- Branderig of stekend gevoel
- Roodheid
- Het gevoel dat er “zand” of iets in je oog zit
- Wazig zicht, vooral aan het einde van de dag
Tips om droge ogen te voorkomen of verminderen:
- Kies torische lenzen van moderne silicone-hydrogel-materialen
- Geef de voorkeur aan merken met vochtbehoudende technologie, bijvoorbeeld HydraGlyde, MoistureSeal of HyperGel
- Gebruik bevochtigende oogdruppels die geschikt zijn voor contactlensdragers
- Beperk je draagtijd en bouw pauzes in, bijvoorbeeld een brillendag
- Gebruik een goede, bij jouw type lens passende lenzenvloeistof
- Overweeg torische daglenzen als je veel last hebt van afzettingen of irritatie
- Let op je knippergedrag, volledig knipperen helpt de traanfilm goed over de lens te verdelen
Lenzen zoals Air Optix Plus Hydraglyde, Biotrue ONEday en Bausch + Lomb ULTRA staan erom bekend dat ze geschikt zijn voor mensen met gevoelige of wat drogere ogen.
Multifocale torische lenzen bij presbyopie
Naarmate je ouder wordt, neemt het natuurlijke scherpstelvermogen van het oog af. Dit heet presbyopie (ouderdomsverziendheid). Heb je astigmatisme én presbyopie, dan zijn multifocale torische lenzen een oplossing.
Deze lenzen:
- Corrigeren je sterkte voor veraf
- Corrigeren je astigmatisme
- Bieden een leescorrectie voor dichtbij in dezelfde lens
Voorbeelden van multifocale torische opties zijn onder andere:
- Bausch + Lomb ULTRA Multifocal for Astigmatism
- PureVision 2 for Presbyopia, bij presbyopie; vraag naar torische en multifocale combinaties bij je specialist
Niet elk merk heeft een torisch-multifocaal ontwerp, laat je daarom goed adviseren.
Kosten van torische contactlenzen
Torische lenzen zijn complexer in ontwerp dan standaard sferische lenzen. Daardoor zijn ze vaak wat duurder.
Indicatief (bij benadering, beide ogen samen):
- Torische daglenzen, vaak grofweg tussen ca. €500 en €750 per jaar
- Torische maandlenzen, vaak grofweg tussen ca. €200 en €300 per jaar
- Multifocale torische lenzen, meestal iets duurder dan standaard torische lenzen
De uiteindelijke kosten hangen af van:
- Het type lens (dag, tweewekelijks, maand)
- Merk en materiaal
- Of je torische en/of multifocale correctie nodig hebt
- Waar je de lenzen bestelt en of je een abonnement hebt
Daarnaast komen bij maand- en tweewekelijkse lenzen de kosten voor lenzenvloeistof, reken op ongeveer €60–€100 per jaar.
Vergoeding medische lenzen in Nederland
In Nederland worden gewone contactlenzen, ook torische, meestal niet vergoed vanuit de basisverzekering. Alleen bij een medische indicatie kan er (gedeeltelijke) vergoeding zijn, bijvoorbeeld:
- Zeer hoge sterktes of ernstig astigmatisme
- Aandoeningen zoals keratoconus
- Situaties waarin je met speciale contactlenzen aantoonbaar veel beter ziet dan met een bril
De exacte voorwaarden en vergoedingen verschillen per zorgverzekeraar en per jaar. Vaak geldt bovendien een wettelijke eigen bijdrage en valt de vergoeding onder het eigen risico.
Belangrijk:
- Controleer altijd de meest actuele voorwaarden bij je eigen zorgverzekeraar
- Informeer eventueel bij je optometrist of oogarts of je in aanmerking kunt komen voor medische lenzen
- Aanvullende verzekeringen kunnen (een deel van) de kosten voor brillen en lenzen vergoeden
Hoe worden torische lenzen aangepast?
Het aanpassen (aanmeten) van torische lenzen vraagt meer precisie dan bij standaardlenzen. Vaak zijn er meerdere afspraken nodig.
Tijdens het aanpassingsproces:
- Uitgebreid oogonderzoek: De specialist meet de kromming van je hoornvlies, de sterkte van je astigmatisme, de exacte as-oriëntatie en beoordeelt de gezondheid van je oog.
- Proeflenzen: Je krijgt testlenzen om te dragen. Na 20–30 minuten controleert de specialist hoe scherp je ziet, hoe de lens zit en beweegt, en of de lens stabiel blijft staan.
- Fijnafstemming: Op basis van je ervaringen en de metingen kunnen aanpassingen worden gedaan in basiscurve, diameter, aspositie en eventueel het lensmateriaal of type.
- Instructie: Je leert hoe je de lenzen veilig in- en uitdoet, schoonmaakt en bewaart.
Veelvoorkomende problemen en oplossingen
Rotatie en verschuiving
Het meest voorkomende probleem bij torische lenzen is rotatie: de lens draait iets weg, waardoor je zicht waziger wordt.
Mogelijke oorzaken:
- De vorm van je oogleden en je knipperpatroon
- Verkeerde pasvorm (basiscurve/diameter)
- Droge ogen of een instabiele traanfilm
- Een lensontwerp dat niet optimaal bij jouw oogvorm past
Oplossingen:
- Gebruik bevochtigende druppels 2–4 keer per dag als je ogen droog aanvoelen.
- Haal de lens eruit en plaats hem opnieuw als hij duidelijk verdraaid zit.
- Oefen met volledig en regelmatig knipperen, zeker bij beeldschermwerk.
- Blijft het probleem bestaan? Laat de pasvorm en het type lens herbeoordelen bij je contactlensspecialist.
Ongemak en irritatie
Bij blijvend ongemak kan er sprake zijn van:
- Een onjuiste pasvorm
- Droge ogen
- Eiwit- of vuilafzettingen op de lens
- Een overgevoeligheid voor een bepaald type lenzenvloeistof
Verwijder in dat geval de lens, reinig deze grondig en draag eventueel tijdelijk je bril. Blijft de irritatie of roodheid bestaan, draag dan geen lenzen en maak een afspraak bij je optometrist of oogarts.
Voor wie zijn torische lenzen geschikt?
Torische contactlenzen zijn ontworpen voor mensen met astigmatisme. Je hebt ze waarschijnlijk nodig als:
- Tijdens een oogmeting astigmatisme is vastgesteld.
- Je met gewone lenzen geen scherp en stabiel zicht hebt.
- Je last hebt van hoofdpijn of oogvermoeidheid bij lenzendragen.
- Je voorschrift een cilinderwaarde (CYL) én een aswaarde (AXIS) bevat.
Torische lenzen zijn in principe niet bedoeld voor ogen zonder astigmatisme. Op zo’n oog werken ze meestal niet optimaal en leveren ze geen voordeel op ten opzichte van standaard sferische lenzen.
Bij ernstig astigmatisme zijn torische lenzen of een bril eigenlijk noodzakelijk voor comfortabel en scherp zicht.
Bij mild astigmatisme kunnen soms ook gewone (sferische) lenzen voldoende zijn, maar torische lenzen geven meestal een scherper, rustiger beeld, vooral bij lezen, autorijden en beeldschermwerk.
Voordelen van torische lenzen ten opzichte van een bril
Torische contactlenzen bieden diverse voordelen:
- Scherp en consistent zicht: De lenzen bewegen mee met je oog, waardoor je in alle kijkrichtingen goed ziet.
- Breed gezichtsveld: Geen montuurranden of dode hoeken.
- Ideaal voor sport en een actieve levensstijl: Ze kunnen niet van je neus glijden of beslaan.
- Cosmetisch: Je gezicht blijft vrij; geen verandering in je uiterlijk.
- Geen condens of regendruppels: Zeker in de winter of bij regen is dit een groot pluspunt ten opzichte van een bril.
Samengevat
Astigmatisme is heel normaal en komt veel voor, maar je hoeft niet met wazig of vervormd zicht te blijven rondlopen. Torische contactlenzen bieden een op maat gemaakte oplossing die rekening houdt met de unieke vorm van jouw ogen.
Of je nu kiest voor daglenzen of maandlenzen, zachte of (semi)harde lenzen, met de juiste meting, het juiste type lens en goed onderhoud kun je rekenen op comfortabel, helder en stabiel zicht.
Twijfel je welke torische lenzen bij jou passen of heb je vragen over je huidige lenzen? Laat je dan altijd persoonlijk adviseren door een opticien, optometrist of contactlensspecialist. Zij kunnen je ogen beoordelen, proeflenzen aanmeten en samen met jou de beste keuze maken.
